بیماری اختلال دوقطبی | علائم و راه درمان

بیماری اختلال دوقطبی | علائم و راه درمان

بیماری اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) یا همچنین شناخته شده به عنوان اختلال دوقطبی افسردگی، یک بیماری روانی است که با تغییرات شدید و ناپیوسته در خلق و خوی، سطح انرژی و فعالیت‌های روحی از جمله دوره‌های افسردگی و دوره‌های بالا و تهاجمی (منجر به هیپومانیا یا مانیا) مشخص می‌شود. این دو دوره اصطلاحاً دوره‌های افسردگی و دوره‌های مانیا یا هیپومانیا را در خود جای می‌دهد.

اختلال دوقطبی از نظر شدت و مدت زمان دوره‌های افسردگی و هیپومانیا/مانیا متفاوت است و می‌تواند طولانی مدت باشد و تا حدودی زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. علل اختلال دوقطبی هنوز به طور کامل مشخص نشده‌اند، اما به طور کلی عوامل ژنتیکی، محیطی و عوامل شیمیایی مغزی در ایجاد این بیماری نقش دارند.

نشانه‌ها و علائم اختلال دوقطبی شامل موارد زیر می‌شوند:

دوره‌های افسردگی: حالت ناراحتی، افسردگی عمیق، احساسات پایینی و علاقه‌مندی کم به کارها و فعالیت‌ها.

دوره‌های هیپومانیا/مانیا: احساس بی‌نهایت خوبی، افزایش سطح انرژی، تغییرات در الگوی خواب و افکار پرشدنی و ناپیوسته.

تغییرات خلق و خوی سریع: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است تغییرات شدید در خلق و خوی خود داشته باشند، از خیلی شاد و خوشحال تا بسیار ناراحت و افسرده.

رفتارهای خطرناک: در دوره‌های مانیا، افراد ممکن است رفتارهای خطرناک و پرخطر انجام دهند، که ممکن است به مشکلات جدی منجر شود.

دیگر مشکلات روانی: ممکن است همراه با اختلال دوقطبی، اضطراب، اختلالات خوردن، اختلالات خواب و مشکلات روانی دیگر نیز وجود داشته باشد.

درمان بیماری اختلال دوقطبی شامل داروها (مانند استفاده از استابیلیزاتورهای خلق و خوی) و همچنین مشاوره و پشتیبانی روان‌شناختی است. اگر فکر می‌کنید خود یا کسی اطرافتان از اختلال دوقطبی رنج می‌برد، بهتر است به یک متخصص روانپزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را ارائه دهد.

انواع بیماری اختلال دوقطبی

بیماری اختلال دوقطبی در انواع مختلفی می‌تواند ظاهر شود، که دو نوع عمده آن به شرح زیر است:

اختلال دوقطبی نوع 1 (Bipolar I Disorder):

در این نوع از اختلال دوقطبی، فرد حداقل یک دوره از افسردگی شدید (تعدادی از علائم و نشانه‌های معین) و حداقل یک دوره از مانیا یا هیپومانیا (دوره‌های بالا و تهاجمی از انرژی و خلق و خوی) را تجربه می‌کند. در دوره مانیا، افراد ممکن است رفتارهای خطرناک انجام دهند و نیاز به بستری شدن داشته باشند.

اختلال دوقطبی نوع 2 (Bipolar II Disorder):

در این نوع از بیماری اختلال دوقطبی، فرد نیز دوره‌هایی از افسردگی شدید تجربه می‌کند، اما دوره‌های مانیا کم‌شدت‌تری به نام هیپومانیا تجربه می‌شوند. در هیپومانیا، افراد تغییرات شدید در خلق و خوی و سطح انرژی را تجربه می‌کنند، اما رفتارهاشان خطرناک نیستند و معمولاً به اندازه دوره‌های مانیای نوع 1 شدید نیستند.

علاوه بر این دو نوع اصلی، برخی از افراد دیگر نیز ممکن است تجربه‌های مختلفی از اختلال دوقطبی داشته باشند، مانند:

اختلال دوقطبی مختلط: افراد با این نوع از اختلال دوره‌های هم‌زمان افسردگی و هیپومانیا را تجربه می‌کنند. این می‌تواند باعث ایجاد کنترل پذیر نبودن خلق و خوی و تعارض رفتاری شود.

چگونه یک روانشناس خوب در تهران پیدا کنیم؟

اختلال دوقطبی سیکل‌های سریع: برخی افراد می‌توانند دوره‌های مانیا و افسردگی را به سرعت تجربه کنند، به طوری که تعداد بیشتری از دوره‌های خلال مختلف را در طول سال تجربه می‌کنند.

همچنین، ممکن است بیماری اختلال دوقطبی با دیگر اختلالات روانی همراه باشد، مانند اختلالات اضطرابی یا اختلال وسواسی-اجباری (OCD).

تشخیص دقیق و نوع درست اختلال دوقطبی به عهده متخصصان روانپزشکی است که از طریق مشاوره، مصاحبه، و ارزیابی‌های روانشناختی و پزشکی، تشخیص و درمان مناسب را تعیین خواهند کرد.

علل بیماری اختلال دوقطبی

علل بیماری اختلال دوقطبی به طور دقیق هنوز کاملاً مشخص نشده است و به علت چند عاملی است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عوامل شیمیایی مغزی را شامل می‌شود. در زیر به برخی از عوامل مهم که در ایجاد بیماری اختلال دوقطبی نقش دارند، اشاره می‌شود:

ژنتیک

ارثی‌بودن بیماری اختلال دوقطبی یکی از مهم‌ترین عوامل ارتباطی است. اگر یکی از والدین یا برادر یا خواهر نزدیک فرد مبتلا به اختلال دوقطبی باشند، احتمال ابتلا به این بیماری برای فرد افزایش می‌یابد. اما این ارتباط ژنتیکی به صورت دقیق و پیچیده‌ای عمل می‌کند و تنها داشتن نسبتی از خویشاوندان مبتلا به اختلال دوقطبی نمی‌تواند اطمینان کافی در تشخیص ژنتیکی این بیماری را ایجاد کند.

نواقص شیمیایی مغزی

اختلال دوقطبی به نواقص در کنترل شیمیایی مغز ارتباط دارد. انواع نوروترانسمیترها (مواد شیمیایی در مغز که اطلاعات بین سلول‌های عصبی را منتقل می‌کنند) از جمله سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین در ایجاد این بیماری دخیل هستند.

محیط و شرایط محیطی

عوامل محیطی نیز می‌توانند تأثیر گذار باشند. مواردی مانند تجربه‌های استرس‌زا، نقص خواب، مصرف مواد مخدر و محرک و سایر عوامل محیطی ممکن است روی تراز و توازن شیمیایی مغز تأثیر بگذارند و اختلال دوقطبی را تحریک کنند.

تغییرات هورمونی

برخی تغییرات هورمونی نیز ممکن است باعث بروز اختلال دوقطبی شوند، به خصوص در زمان‌هایی که سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند مانند دوران بلوغ، دوران بارداری و پوست‌گرمی.

افزایش اعتماد به نفس | 13 راهکار موثر درمانی

مصرف مواد مخدر و الکل

مصرف مواد مخدر و الکل نیز ممکن است عللی برای بروز و شدت‌بخشیدن به اختلال دوقطبی باشد.

مهم است به‌عنوان یک نکته اضافی بدانید که هر یک از این عوامل به‌تنهایی نمی‌توانند باعث بروز اختلال دوقطبی شوند، بلکه احتمالاً ترکیبی از این عوامل بر اساس شرایط فردی و ژنتیکی هر فرد باعث ایجاد این بیماری می‌شوند. همچنین، تحقیقات همچنان در حال ادامه است تا بتوان عوامل دقیق‌تری که در پیش آمدن اختلال دوقطبی نقش دارند، شناسایی کرد.

ازدواج با بیمار دوقطبی

عشق در بیماران دوقطبی ممکن است چالش‌ها و فوایدی داشته باشد، مانند ازدواج با هر فرد دیگری که اختلالات روانی دارد. در ادامه، به برخی نکات مهم در این زمینه اشاره می‌شود:

شناخت بیشتر

مهم‌ترین قدم قبل از تصمیم به ازدواج با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، شناخت بیشتر درباره بیماری و نحوه مدیریت آن است. آگاهی از علائم، نشانه‌ها، و رفتارهای مرتبط با اختلال دوقطبی می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر درک کنید که چگونه می‌توانید در این رابطه با همدیگر بهتر ارتباط برقرار کنید.

حمایت و پشتیبانی

مبتلا به اختلال دوقطبی باید تحت نظر متخصصان روانپزشکی و درمان‌های مناسب قرار بگیرد. به عنوان همسر، حمایت و پشتیبانی از شریک زندگی مبتلا می‌تواند نقش مهمی در بهبود و مدیریت بیماری ایفا کند.

مدیریت تغییرات خلق و خوی

در اختلال دوقطبی، تغییرات شدید در خلق و خوی اتفاق می‌افتد که ممکن است بر روی زندگی روزمره تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در دوره‌های هیپومانیا/مانیا خود اقداماتی خطرناک انجام دهند. ازدواج با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی نیازمند تحمل و درک این تغییرات و آمادگی برای مدیریت آن‌ها است.

ارتباط با پزشک

همسر نقش مهمی در تشخیص زودرس و بهبودی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دارد. برقراری ارتباط مستمر با پزشک معالج می‌تواند کمک کند تا تغییرات و نیازهای درمانی فرد بهتر مشخص شوند.

تحمل تنش‌ها

زندگی با همسر مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است با تنش‌ها و مشکلات اختلاف نظرها همراه باشد. آمادگی برای مواجهه با چالش‌ها و یادگیری مهارت‌های مدیریت تنش می‌تواند به ازدواج با موفقیت کمک کند.

هرگز نمی‌توان یک قاعده‌ی عمومی برای همه موارد ازدواج با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی تعیین کرد. مهم است که قبل از تصمیم‌گیری، ارتباط خود را با زندگی با همدیگر بسنجید و از مشاوره متخصصان روانپزشکی و روانشناسی بهره ببرید. این مسئله باید با کامل‌ترین اطلاعات ممکن مورد بررسی قرار گیرد تا تصمیم‌گیری مناسب انجام شود.

درمان بیماری اختلال دوقطبی

درمان بیماری اختلال دوقطبی معمولاً شامل ترکیبی از مداخلات دارویی و روان‌شناختی است. هدف از درمان، کاهش علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی، مدیریت دوره‌های افسردگی و هیپومانیا/مانیا و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا به اختلال دوقطبی است. درمان باید توسط یک متخصص روانپزشکی صورت گیرد و ممکن است بر اساس شدت علائم، نوع اختلال دوقطبی و واکنش به درمان، تغییر کند.

مداخلات دارویی

داروها به عنوان بخش مهمی از درمان اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از دسته‌های دارویی که به عنوان درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شوند. البته باید اختلال دوقطبی حتما توسط پزشک دارو درمانی شود.

ضد اضطراب ها

برخی از داروها مانند بنزودیازپین‌ها و زولپیدم برای کنترل اضطراب و مشکلات خواب مصرف می‌شوند.

داروهای ضد روانپریشی

در مواردی که علائم روانی شدید و نشانه‌های دلخراشی وجود داشته باشد، ممکن است از داروهای ضد‌روان‌پریشی مانند اولانزاپین و کوئتیاپین استفاده شود.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت خودشیفته به چه معناست؟

مراجعه به روانشناس

مراجعه به روانشناس مجرب و تراپی روان‌شناختی نیز جزء درمان‌های اصلی اختلال دوقطبی محسوب می‌شود. برای درمان بیماری اختلال دوقطبی تراپی های متفاوتی انجام می شود.

این تراپی‌ها به کمک بهتر درک خود، مدیریت تغییرات خلق و خوی، کاهش استرس و بهبود مهارت‌های ارتباطی همچنین کمک به همسر و خانواده برای پشتیبانی و مدیریت بهتر علائم اختلال دوقطبی ارائه می‌شود.

همچنین، اصلاح عادات زندگی مثل مراقبت از سلامت جسمانی، خواب کافی، تغذیه بهینه و فعالیت‌های بدنی منظم نیز می‌تواند به بهبود کلی عملکرد افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کند.

همیشه بهتر است افراد مبتلا به اختلال دوقطبی با توجه به وضعیت خود و با همکاری با یک تیم متخصص پزشکی و روان‌پزشکی، برنامه درمانی متناسب و مناسب برای خود داشته باشند. همچنین، پشتیبانی خانوادگی و اجتماعی نیز می‌تواند در بهبود و مدیریت این بیماری موثر باشد.

اگر بیمار درمان نشود چه خواهد شد؟

اگر بیماری اختلال دوقطبی درمان نشود و مداخلات لازم انجام نشود، می‌تواند منجر به مشکلات و عواقب جدی روانی، اجتماعی و حتی جسمی شود. بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی با عدم تحت درمان قرار گرفتن و مدیریت مناسب، ممکن است با مشکلات زندگی روبرو شوند، که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

طولانی شدن و شدت‌بخشیدن دوره‌های افسردگی: بیمار در دوره‌های افسردگی شدیدتر قرار می‌گیرد و این باعث می‌شود که عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی‌اش کاهش یابد.

بروز دوره‌های هیپومانیا/مانیا شدید: این دوره‌ها ممکن است خطرناک باشند و منجر به رفتارهای خطرناک، پرخاشگری، افزایش مصرف مواد مخدر یا الکل، مشکلات مالی و حتی خطرات جسمی یا حادثه‌ای برای بیمار شود.

مشکلات خانوادگی و اجتماعی: عدم مدیریت و کنترل اختلال دوقطبی می‌تواند باعث مشکلات در روابط خانوادگی و اجتماعی بیمار شود. عدم کنترل عواطف، رفتارهای ناپیش‌بینی شده و اختلال در تعاملات اجتماعی می‌تواند به جدایی از خانواده، دوستان، و همکاران منجر شود.

بیماری دوقطبی اگر درمان نشود به یکی از آدم های سمی زندگی اطرافیان خود تبدیل خواهد شد. در نتیجه بهتر است درمان را جدی بگیرید.

مشکلات شغلی و تحصیلی: دوره‌های افسردگی یا هیپومانیا/مانیا می‌توانند تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر روی توانمندی‌های شغلی و تحصیلی داشته باشند و باعث مشکلات و عقب‌ماندگی در این زمینه‌ها شوند.

خطر انجام خودکشی: بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی در دوره‌های افسردگی شدید، خودکشی را جدی‌تر در نظر می‌گیرند. اگر بیمار مداخلات لازم را نداشته باشد، خطر خودکشی و خطرات جسمی برای خودش و دیگران افزایش می‌یابد.

مصرف مواد مخدر و الکل: برای کنترل عواطف و احساسات ناپیوسته در دوره‌های هیپومانیا، بیماران ممکن است به مصرف مواد مخدر و الکل روی آورند که باعث ایجاد مشکلات دیگری می‌شود.

بنابراین، درمان مرتبط با اختلال دوقطبی بسیار مهم است و بهترین راه برای کنترل علائم و پیشگیری از مشکلات جدی زندگی است. در صورت بروز هرگونه علامت یا نشانه‌ای مرتبط با اختلال دوقطبی، بهتر است به‌سرعت به متخصص روانپزشکی مراجعه کنید تا تشخیص دقیق بگیرید و درمان مناسب را آغاز کنید.

نقش والدین در درمان بیماری اختلال دوقطبی چیست؟

به عنوان پدر و مادر، می‌توانید به فرزند مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی به شکل‌های زیر کمک کنید:

کنترل دقیق برنامه دارویی

برنامه دارویی فرزندتان را به دقت رعایت کنید و به موقع داروها را به او بدهید. همچنین، عوارض جانبی داروها را بررسی کنید و در صورت لزوم با پزشک مشورت کنید.

اهمیت تکنیک‌های روان درمانی

روش‌های مانند خانواده درمانی و روان درمانی را جدی بگیرید و با مشاور یا روانشناس متخصص همکاری کنید. این تکنیک‌ها به شما و فرزندتان کمک می‌کنند تا با مدیریت خشم، تنش و احساسات منفی واکنش مناسب نشان دهد و روابط سالم خانوادگی را تقویت کند.

اطلاع رسانی به معلمان

به معلمان مدرسه و مربیان دیگر از مشکلات فرزندتان در جریان قرار دهید. آنها نیازمند اطلاعاتی در مورد بیماری اختلال دوقطبی و رفتارهای ناشی از آن هستند تا بتوانند فرزندتان را بهتر در محیط تحصیلی حمایت کنند.

توجه به عوارض جانبی داروها

حواستان به عوارض جانبی داروهای فرزندتان باشد و در صورت بروز هرگونه علائم ناخواسته، با پزشک مشورت کنید. تغییرات در رفتار، خواب، روحیه و سلامت جسمانی باید مورد توجه قرار گیرند.

کمک در کنترل برنامه روزانه

به فرزندتان در کنترل برنامه روزانه کمک کنید. برای مثال، برنامه غذایی، خواب و بیداری را در ساعت‌های مشخصی تعیین کنید و به فرزندتان کمک کنید تا آن را رعایت کند. همچنین، تشویق کنید تا فعالیت‌های ورزشی منظمی انجام دهد، زیرا ورزش می‌تواند به تنظیم وضعیت خلق و خوی کمک کند.

گوش دادن و اعتماد

به فرزندتان اطمینان دهید که بدون هیچ قضاوتی به حرف‌هایش گوش می‌کنید. فراهم کردن یک محیط باز و پذیرا برای بیان احساسات و نگرش‌هایش می‌تواند به او کمک کند تا احساس پشتیبانی و اعتماد را تجربه کند.

آموزش مهارت‌های مدیریت احساسات

کمک کنید به فرزندتان مهارت‌های مدیریت احساسات را یاد بگیرد. ممکن است او در مواجهه با احساسات شدیدی مانند خشم، ناراحتی یا اضطراب دچار مشکل شود. با ارائه راهکارها و استراتژی‌های موثر، می‌توانید به او کمک کنید این احساسات را به طور سالم و سازنده مدیریت کند.

حفظ تعادل و راحتی خود

مراقب خودتان باشید و به توانایی خود برای مراقبت از فرزندتان اعتماد کنید. مراقبت از یک فرزند مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی ممکن است به طور فزاینده‌ای خسته کننده و چالش‌ب انگیز باشد.

اهمیت دادن به خودتان، استراحت مناسب، پشتیبانی افراد خانواده و به دنبال داشتن شبکه حمایتی می‌تواند شما را یاری کند.

تاثیر اختلال دوقطبی بر مغز

تاثیر بیماری اختلال دوقطبی بر مغز بسیار مهم و پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام شده است. این اختلال می‌تواند به طور قابل توجهی بر ساختار و عملکرد مغز تأثیر بگذارد.

بر اساس تحقیقاتی که با استفاده از اسکن ام‌آرآی مغز بر روی بیش از ۲۰۰۰ بیمار انجام شده است، مشاهده شد که در مغز افراد مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی، ماده خاکستری مغز به طریق چشمگیری کاهش می‌یابد. این کاهش به طور بیشتر در قسمت‌های لوب پیشانی و لوب گیج‌گاهی مشاهده می‌شود.

قسمت لوب پیشانی وظایف مهمی از قبیل مهار هیجان‌ها، تمرکز، حرف زدن، اعمال ارادی و تعیین شخصیت را دارد. همچنین، این قسمت از مغز بیشترین تعداد نورون حساس به دوپامین را دارد.

بنابراین، اختلال در این قسمت می‌تواند منجر به کاهش عملکرد، اختلال در تمرکز و تغییر در ویژگی‌های شخصیتی شود.

درباره لوب گیج‌گاهی نیز باید بگوییم که این قسمت از مغز مسئولیت‌هایی مانند پردازش اطلاعات حسی، سازماندهی، درک زبان و غیره را بر عهده دارد. علاوه بر این، قسمت سمت چپ هیپوتالاموس در افراد مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی بزرگتر است.

مهم ترین عارضه بیماری بر مغز انسان

از آنجا که مغز افراد مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی قادر به ترمیم و بازسازی سلول‌های عصبی نیست، این سلول‌ها بدون استفاده می‌مانند. این وضعیت می‌تواند به بروز رفتارهای غیرعادی در افراد مبتلا منجر شود.

ممکن است فرد در دوره‌ مانیا، اضطراب، خشم، بی‌اعتمادی و تغییرات شدید در روحیه و احساسات تجربه کند.

بنابراین، می‌توان گفت که بیماری اختلال دوقطبی باعث تغییرات ساختاری و عملکردی قابل توجه در مغز افراد مبتلا می‌شود. این تغییرات منجر به کاهش کارآیی مغز، اختلال در تمرکز و کنترل هیجانات، تغییر در شخصیت و رفتار، و نواقص در عملکرد حافظه و پردازش اطلاعات می‌شود.

با این حال، باید توجه داشت که هر فرد و هر مورد بیماری اختلال دوقطبی ممکن است دارای تجربه و علائم متفاوتی باشد و نیاز به درمان مناسب دارد.

به طور کلی، بیماری اختلال دوقطبی می‌تواند به صورت گسترده‌تری بر ساختار و عملکرد مغز تأثیر بگذارد. در مغز افراد مبتلا بیماری اختلال دوقطبی، تغییرات شیمیایی و الکتریکی رخ می‌دهد که به تغییرات ساختاری و عملکردی منجر می‌شود.